Tài liệu Đọc bài phú Sông Bạch Đằng qua nguyên tác

Mô tả:

Sông Bạch Đằng từ lâu đã soi bóng lịch sử dân tộc như một huyền thoại, như một biểu tượng của tinh thần yêu nước, chống giặc ngoại xâm, bảo vệ độc lập dân tộc. Những chiến công hiển hách của Ngô Quyền, Trần Hưng Đạo đã làm nên một dòng sông lịch sử; Bài phú sông Bạch Đằng (Bạch Đằng giang phú) của Trương Hán Siêu (?-1354) lại cho chúng ta thêm yêu một dòng sông văn học. Đã có khá nhiều tác phẩm viết về sông Bạch Đằng, lấy cảm hứng từ sông Bạch Đằng, nhưng xứng đáng là bài ca bất hủ về địa danh chiến tích này chỉ có thể là Bạch Đằng giang phú. Sự tài hoa của các dịch giả tên tuổi như Đông Châu Nguyễn Hữu Tiến (NHT), Nguyễn Đổng Chi (NĐC), Bùi Văn Nguyên (BVN)... đã chắp cánh cho Bạch Đằng giang phú bay cao, ngân xa trong lòng người mộ thưởng. Thế nhưng, xem xét, đối chiếu các bản dịch với nguyên tác, chúng tôi nhận thấy ở khá nhiều chỗ, việc chú giải chưa đầy đủ, rõ ràng; thậm chí do gò vần ép đối mà bản dịch đã rời xa nguyên tác. Bài viết này mong muốn chỉ ra những sai lệch của các bản dịch, góp phần tôn lên những giá trị nội dung và vẻ đẹp nghệ thuật của tác phẩm thông qua việc bám sát nguyên tác. 1. Từ những chỗ bất ổn trong các bản dịch Trong số các bản dịch Bạch Đằng giang phú hiện nay, bản dịch của NHT đăng lần đầu trên tạp chí Nam Phong có thể coi là sớm nhất. Sau đó NĐC, BVN, Lê Trí Viễn (LTV), người sau có sự kế thừa nhất định từ người trước, đều đã dịch tác phẩm này. Nhưng ngay từ NHT đã dịch khá “thoát” nguyên tác. Nên sai lầm lại kế tiếp sai lầm, đặc biệt là bản dịch đang được sử dụng trong các sách giáo khoa phổ thông, giáo trình đại học của BVN. Ví dụ 1: Câu đầu, nguyên văn: “Quải hãn mạn chi phong phàm, thập hạo đãng chi hải nguyệt” 掛汗漫之風凡,拾浩蕩之海月. (Tạm dịch: Treo cánh buồm căng gió [để mặc trôi] lênh đênh; nhặt ánh trăng biển [lấp lánh như những hạt ngọc trai] trong mênh mông) so với “Chèo quế bơi trăng, buồm mây giong gió” (NHT) và “Giương buồm giong gió chơi vơi, lướt bể chơi trăng mải miết” (BVN) thực thấy khác nhau. Những mĩ từ: “chèo quế”, “buồm mây”, “chơi vơi”, “mải miết” đều không phản ánh đúng nguyên tác.